10. Boeken, politici en een blonde pijl

Kunst, cultuur, sport

De gemeente Kapelle heeft bekende schrijvers, politici en sportlui voortgebracht. De bekendsten zijn schrijfster Annie M.G. Schmidt en voormalig minister-president Jan Peter Balkenende. Aan Annie M.G. Schmidt is zelfs één van de vijftig vensters van de Canon van Nederland gewijd.

Annie M.G. Schmidt werd geboren op 20 mei 1911 in Kapelle. Als domineesdochter stond ze altijd wat apart van de andere dorpskinderen. Dit zorgde voor een levenslange haat-liefdeverhouding van Annie met haar geboorteplaats.

Ze volgde de middelbare school (HBS) in Goes en was in de jaren twintig getuige van een cultuuromslag in Kapelle. ‘Vrouwen en meisje knipten hun haren af,’ schreef ze later in haar krantencolumns, verzameld in Wat ik nog weet (1992). ‘Ze gingen korte rokken dragen, ze leerden chaufferen, ze rookten als ketters. De radio kwam, ook in ons dorp en daarmee brak een heel nieuw tijdperk aan.’ En: ‘De boerendochters trokken hun klederdracht uit en droegen rokjes tot boven de knie met daaronder vleeskleurige kousen. Het was alsof de duivel in een walm van zwavel- en salpeterstank het dorp binnenstoof en met zijn bokkenpoten de foxtrot danste op het kerkplantsoen.’

Van bibliothecaresse tot schrijfster

Annie verliet Kapelle en werd bibliothecaresse in onder meer Vlissingen en Amsterdam. Na de Tweede wereldoorlog werd ze achtereenvolgens documentaliste en redactrice bij dagblad Het Parool. Ze speelde met eigen teksten en voordrachten al snel een belangrijke rol in het Parool- cabaretgroepje De Inktvis. Haar loopbaan als schrijfster zette zich voort met het leveren van teksten en liedjes voor cabaretiers als Wim Sonneveld en Wim Kan.

Haar activiteiten verbreedden zich snel tot kinderboeken, kinderversjes en -liedjes, hoorspelen, televisieseries, musicals en poëzie. Haar kinderverhalen raakten onlosmakelijk verweven met de illustraties van Fiep Westendorp. Annie won veel prijzen. Naar haarzelf is ook de prijs voor het beste theaterlied gedoopt: de Annie M.G. Schmidt-prijs.

Annie kreeg een relatie met de chemicus Dick van Duijn. Het paar woonde vanaf 1954 deels aan de Côte d’Azur, deels in Berkel en Rodenrijs in Zuid-Holland. Na de dood van Dick (1981) vestigde ze zich in Amsterdam. In 1995 besloot Annie haar leven te beëindigen. Zien kon ze allang bijna niet meer, waardoor ze in 1991 was gestopt met schrijven.

De betekenis van haar werk is vooral gelegen in de mentaliteitsverandering in Nederland vanaf ongeveer 1960. Annie M.G. Schmidt speelde daarin een rol met haar antiautoritaire taalgebruik en haar milde spot op burgerlijkheid en braafheid.

De sympathie voor Annie was bij een aantal oudere Kapellenaars echter vertroebeld wegens bepaalde typeringen in haar Kapelse herinneringen. Toch bleef de band met het geboortedorp bestaan, vooral op initiatief van de gemeente. Annie was in 1993 aanwezig bij de onthulling van een beeld van Dikkertje Dap, naar een zeer bekend liedje van haar, bij de openbare bibliotheek aan de Van der Biltlaan in Kapelle. Op het Kerkplein staat haar borstbeeld, gemaakt door Frank Rosen. Het opschrift meldt: ‘De leeftijd die ik zelf gehouden heb is acht.’ Beide kunstwerken zijn ten prooi gevallen aan bronsdieven; van het borstbeeld is een replica geplaatst. Een plaquette siert haar geboortehuis, de voormalige hervormde pastorie.

Onder het treinstation van Kapelle-Biezelinge ligt sinds 2012 een fiets- en voetgangerstunnel. Deze ‘Jip en Janneke-tunnel’ is beschilderd met figuren uit Annie’s boeken. De woonwijk ten zuiden van de spoorlijn is naar haar en haar figuren genoemd. Bij de nieuwe brede school in Kapelle is enkele jaren later een nieuw beeld met het thema Dikkertje Dap geplaatst.

Politiek, cultuur

CDA-politicus Jan Peter Balkenende, geboren in 1956 in Biezelinge, was minister-president in 2002- 2010. Kapelle-Biezelinge bracht ook andere bekende politici voort. Zoals Jan Kees de Jager (CDA), in 2010-2012 minister van Financiën in het kabinet-Rutte I. Of Huib Eversdijk (1933-2012), die onder meer lid was van de CDA-fracties in de Tweede en Eerste Kamer. Als senator was hij onder meer voorzitter van de commissie voor Europese Zaken.

Wemeldinge is de geboorteplaats van de dichter Jan G. Elburg (1919-1992), één van de ‘Vijftigers’. Ook de bekende historicus en archivaris Cornelis Dekker (1933-2012) is hier geboren. Het dorp en de vliedberg (hoofdstuk 3) spelen als ‘Abeledorp’ een belangrijke rol in de thriller De bloedkoralen van de bastaard (1971) van Rinus Ferdinandusse, een geboren Goesenaar (1931).

Niet alleen auteurs, ook popzanger en mondharmonicaspeler Foort Verbrugge (Big Wheel, Mailer Mackenzie Band) kwam uit Wemeldinge. De genoemde bands floreerden eind jaren zestig en begin jaren zeventig. In De Vroone in Kapelle (geopend 1969) begon in deze jaren een lange rij bekende Nederlandse popgroepen op te treden.

Sport

In de jaren zestig kwam ook een belangrijke sportman uit de huidige gemeente naar voren: wielrenner Jo de Roo, geboren in 1937 in Schore. Hij was professioneel actief van 1958 tot 1968. Jo won in die periode vele klassiekers: in zijn topjaar 1962 onder andere Bordeaux-Parijs, de Ronde van Lombardije en Parijs-Tours. Hij won onder meer ook de Ronde van Vlaanderen, drie etappes in de Tour de France en in 1964/65 was hij Nederlands kampioen. Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag is in 2017 bij zijn geboortedorp de Jo de Roodijk onthuld, een dijkstuk van 250 meter.

Oud-profrenner, oud-ploegleider en wielerorganisator Cees Priem is geboren in Ovezande in 1950, maar woont sinds jaar en dag in Wemeldinge. Hij was onder meer Nederlands kampioen in 1974 en won twee etappes in de Tour de France. In Wemeldinge houdt men de herinnering aan zijn wielerprestaties in ere met de recreatieve toertocht ‘Cees Priem classic’.

Een belangrijk maatschappelijk aspect van de sport stamt uit Kapelle. Eind 1968 ontstond hier het officiële Nederlandse vrouwenvoetbal met de club E.Z.D.V.V. (Eerste Zeeuwse Dames Voetbal Vereniging). Oprichter Gerard Korsuize verzorgde ook de trainingen. Een beroemde speelster was José van Hoof, ‘de blonde pijl’ en ‘de vrouwelijke Johan Cruijff’ genoemd. Ze werd centrumspits van het Nederlands elftal en zou meer dan zestig interlands spelen.

En verder...

Het culturele leven in de gemeente wordt onder meer gesteund door de Stichting Kapelle Cultureel. Deze bestaat uit inwoners met meer dan gemiddelde belangstelling voor en kennis van ‘cultuur’. Ze zijn lid van, of leven mee met muziekgezelschappen, zangkoren, schilder- en beeldhouwclubs, het fruitteeltmuseum, de bibliotheken en de bibliobus, de podiumkunsten en de monumentale gebouwen in de gemeente. Via de Cultuurraad wordt gecommuniceerd met Burgemeester en Wethouders van de gemeente. De Cultuurraad organiseert ook zelf optredens van podiumkunstenaars en sprekers (www.kapellecultureel.nl). Ook subsidieert de gemeente activiteiten van instellingen die zich bezighouden met de bevordering van sport, spel en bewegen. Zoals sport- en jeugdverenigingen, Oranjeverenigingen en (buurt)activiteiten.

[Tijdbalk]

1911 | Geboorte Annie M.G. Schmidt

1937 | Geboorte Jo de Roo

1956 | Geboorte Jan Peter Balkenende

1968 | Oprichting EZDVV

1969 | Opening De Vroone